‘Torcida‘ bir Balkan taraftar efsanesidir ancak her şeyden önce tarih boyunca ‘direnişi’ alamet-i farikası haline getirmiş bir kulübün ruhunun temsilidir.
Brazil of Europe
Fazla söze gerek kalmadan doğrudan konuya girelim. Karnaval ülkesini Balkanlar’la karşılaştırmak, karşılaştırma ne kadar futbolla ilgili olursa olsun, saçma görünebilir. Yine de eski Yugoslavya’da Brezilya’ya yapılan atıflar hiç de az değil. Örneğin Rio de Janeiro’daki aynı isimli futbol tapınağına ithafen Belgrad’daki Red Star stadyumuna verilen ‘Marakàna’ lakabı gibi. Ve Hajduk Split’in ana taraftar grubu ve Avrupa’nın en eskisi olan ‘Torcida’ gibi, bir futbol kulübü ile taraftarları arasındaki ortak yaşamın muhteşem bir örneği.
Balkan futbolu uzmanı Gianni Galleri’nin Curva Est (Urbone Yayıncılık, 2018) adlı kitabında anlattığı gibi, Split’ten Dubrovnik’e giden yol boyunca, kulübün ambleminin olmadığı hiçbir otobüs durağı, duvar ya da korkuluk yoktur: Tüm Dalmaçya’da sadece Hajduk için tezahürat edilir.
Hajduk Split’in Kuruluşu ve Sonrası
Takım, Hırvatistan’ın Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bir parçası olduğu 1911 yılında Prag’daki bir bira fabrikasında kuruldu. Takımın adı, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı mücadele eden özgürlük savaşçıları Aiduchi figürünü anımsatıyor. Gerçekten de kulübün ve taraftarlarının tarihi her şeyden önce bir direniş tarihidir. Ya da daha doğrusu, burada söylendiği gibi, Dišpet’in.
Split’in 1941’de İtalya’ya bağlanmasının ardından Hajduk yönetiminin FIGC’nin İtalya Serie A’da mücadele etme davetini reddettiğini ve böylece takımın dağıtıldığını söylemek yeterli olacaktır. Ancak Hajduk’un gömleğini sırtından çıkaran sadece faşist rejim değildi. Yönetim, Ante Pavelić’in Ustaşa‘ları tarafından yönetilen Bağımsız Hırvatistan Devleti Kupası’na katılma teklifini de reddetti. Split 11’i 1944 yılında, oyuncuların ve koçun Vis adasına sığınan partizanlara gizlice katılmasıyla yeniden doğdu. Hajduk-NOVJ adı altında, oyunları Yugoslav devlet başkanı Mareşal Tito’yu bile büyüleyen Yugoslav Kurtuluş Ordusu takımı oldular. Savaştan sonra liderlere kulübü Belgrad’a taşımayı ve Halk Ordusu’nun resmi takımı haline getirmeyi öneren de kendisi oldu. Ancak bir kez daha, komünist parti ile ilişkileri bozan kesin bir ret cevabı alındı.
Zagreb Üniversitesi’nde okuyan bazı Hajduk Split taraftarlarının girişimiyle 1950 sonbaharında kuruldu. Birkaç ay önce Brezilya, Yugoslavya’nın iyi bir performans sergilediği Dünya Kupası’na ev sahipliği yapmıştı ve öğrenciler stadyumlardaki atmosferin hikayeleriyle büyülenmişti. 29 Ekim’de Split’te, eski Stari Plac’ta Hajduk ve Kızıl Yıldız şampiyonluk için mücadele edecekti. Takımı üçüncü ulusal şampiyonluğuna doğru itmek için Brezilya tarzı bir ‘Torcida’ kurmak neredeyse spontane gelişmişti. Ancak en kötüsü gelmek üzereydi. Komünist parti aygıtı kulübü yasadışı ilan etti ve kurucularından biri olan Vjenčeslav Žuvela’yı tutuklatacak kadar ileri gitti. Ayrıca kulüp, armasındaki satranç tahtasını komünist yıldızla değiştirmek zorunda kaldı. Baskıcı önlemlere rağmen, Torcida tezahürat faaliyetlerine -yasadışı olarak- devam etti ve 1970’lerin başında benzeri görülmemiş bir bayrak, pankart ve koro tarzını tanıttı. Ardından 1980’lerde adını yeniden kazanmayı başardı ve 1979’da Akdeniz Oyunları için açılan yeni stadyum Poljud’un kuzey kıvrımına yerleşti. İşte tam da bu dönemde Belgrad taraftarlarıyla sık sık çatışmalar yaşandı ve bu çatışmalar 1990’ların başında yaşanan ve çok sayıda Hajduk taraftarının cephede öldüğü iç savaşın habercisi oldu.
2000’li Yıllarda Hajduk Split ve Torcida
Yeni yüzyılın başlamasıyla birlikte Torcida, Alen Bokšić, Slaven Bilić, Igor Štimac ve Aljoša Asanović gibi eski şöhretlerin 2001 yılında azınlık hissedarı olduklarında kısmen başarısız oldukları şeyi başardı: Hajduk’a istikrar kazandırmak. Aslında on iki yıl önce, takımın hisselerinin yüzde 65,92’sine sahip olan Split belediyesinden kulübün Denetim Kurulu’nun dokuz üyesinden yedisini atama yetkisini alan Naš Hajduk (‘Bizim Hajduk’) yönetim modeli başlatıldı. Ve Hajduk’un potansiyel Amerikalı alıcılar tarafından özelleştirilmesini engelleyenler de tam olarak taraftarlardı. Tek bir şehir, tek bir takım, tek bir taraftar kitlesi. Ve belki de 729 golle kulüp tarihinin en golcü oyuncusu olan Frane Matošić’in 29 Ekim’de ölmesi tesadüf değildir. Torcida efsanesinin doğduğu gün.
Image source: https://www.torcida.hr/110-rodendan-hajduka-13-02-2021/
